बुटवल ।
‘कोभिड १९ को अवस्था : गुणस्तरीय परिवार योजना सेवाको निरन्तरता’ भन्ने नाराका साथ आज सातौं परिवार योजना दिवस मनाइँदैछ ।
यसवर्ष कोरोना भाइरस (कोभिड १९) सङ्क्रमणका कारण औपचारिक कार्यक्रमहरू हुने छैनन् । तर परिवार योजना अर्थात् परिवार नियोजनलाई पनि कोभिड १९ ले प्रभावित बनाएको छ ।
पछिल्लो केही महिना यता अनिच्छुक गर्भ रहने र गर्भपतन गर्ने दर बढ्न थालेको छ ।
बुटवलका एकजना महिला दुई सन्तानकी आमा हुनुहुन्छ, लकडाउनका बेला दुई/दुई महिनाको अन्तरमा दुई पटक गर्भपतन गर्नुभयो । अस्थायी साधनको विषयमा जानकारी नभएकै कारण अनिच्छुक गर्भपतन गर्नु परेको उहाँको भनाइ छ ।
भावी पारिवारीक जीवनलाई स्वस्थ र व्यवस्थित बनाइराख्नका लागि, के कस्ता नियोजक साधन तथा प्रविधिको प्रयोग गर्ने, कति उमेरमा बच्चा जन्माउने, दुई बच्चाको जन्मान्तर कति राख्ने, लगायतका विषयमा पहिले नै योजना बनाएर त्यही अनुसार पारिवारिक जीवन सञ्चालन गर्नु नै परिवार योजना हो ।
तर पुरुषको निर्णय प्रधान हुने हुँदा, यो अधिकारबाट महिला बञ्चित भएका एकजना अधिकारकर्मी इन्दिरा आचार्य बताउनुहुन्छ ।
आचार्यले भन्नुभयो, ‘हामीले परिवार नियोजनको साधन प्रयोग गर्नको लागि, हाम्रो सोंच, हाम्रो समाजले हेर्ने दृष्टिकोण, परिवार नियोजनको साधन किन्न त्यो मेडिकलसम्म/अस्पताल वा स्वास्थ्य निकायसम्म पुग्ने हाम्रो पहुँच, यी सबै अवस्था हेर्ने हो भने एकदमै दयनीय अवस्था छ ।’
कोभिड १९ का कारण लामो समय लकडाउन हुँदा अनिच्छुक गर्भधान भएर आगामी वर्ष जन्मदर बढ्ने वा असुरक्षित गर्भपतनको दर समेत बढ्न सक्ने विज्ञहरूको चिन्ता छ ।
कतिपय ठाउँमा लकडाउनका कारण अस्थायी साधन पिल्सको अभाव पनि देखिएको छ ।
परिवार नियोजन संघ रुपन्देहीका प्रबन्धक मोहन बस्यालले भन्नुभयो, ‘खास गरेर हाम्रो ३५ प्रतिशत किशोरकिशोरीहरू परिवार नियोजन सेवाबाट वञ्चित छन् । तिनीहरूलाई परिवार नियोजनको बारेमा थाहा छैन । परिवार नियोजनको बारेमा थाहा छैन भन्नुको अर्थ साधनहरूको बारेमा ज्ञान छैन भनेको हो । सुरक्षित यौन सम्पर्क कसरी गर्ने, सुरक्षित यौन व्यवहार कसरी गर्ने भन्ने विषयमा ज्ञान नभएकोले ठूलो असर त्यहाँ देखिन्छ ।’
बस्यालले थप्नुभयो, ‘पिल्सको सर्टेज छ अहिले, राष्ट्रव्यापी । प्रदेश नम्बर ५ को कुरा मात्रै होइन, राष्ट्रव्यापी रुपमा पिल्सको सर्टेज छ । त्यो पिल्सको सर्टेज भएको धेरै भइसक्यो ।’
प्रदेश नम्बर ५ मा हरेक सय जना महिलामा ३० जनाले परिवार नियोजनका साधन प्रयोग गर्न चाहेर पनि पाएका छैनन् । अथवा भनौँ विवाहित महिलामध्ये २७ दशमलव ९ प्रतिशतले परिवार नियोजनको साधन प्रयोग गर्न चाहेर पनि पाएका छैनन् ।
प्रदेशमा ३७ दशमलव ६ प्रतिशत स्वास्थ्य संस्थाले परिवार नियोजनका आधुनिक साधन उपलब्ध गराएका छन् । बाँकी ६२ प्रतिशत स्वास्थ्य संस्थामा परिवार नियोजनका सबै साधन/सेवा उपलब्ध छैन ।
धेरै जसो ठाउँमा कण्डम र पिल्समात्रै उपलब्ध छ । आइयूसिडी प्लान्ट, डिपो, नरप्लान्ट जस्ता साधन नपाईने अवस्था छ ।
तर प्रदेश नम्बर ५ स्वास्थ्य निर्देशनालयका निर्देशक डा. विनोद कुमार गिरी परिवार नियोजनाका साधन अभावको विषयलाई अस्वीकार गर्नुहुन्छ ।
गिरीले भन्नुभयो, ‘गर्भपतनलाई मिनिमाइज, सकेमा शुन्यमा झार्नुपर्छ । सचेत नागरिकको रुपमा, युवायुवतिलाई पनि जानकारी गराउने, सम्बन्ध राख्नुपरेको खण्डमा सुरक्षित रुपमा परिवार नियोजनको साधन प्रयोग गर्ने, जो सर्वसुलभ रुपमा सबै ठाउँमा छ ।’
प्रदेशको वार्षिक स्वास्थ्य समिक्षालाई आधार मान्ने हो भने गतवर्ष प्रदेश नम्बर ५ मा १७ हजार ३ सय १३ जनाले सुरक्षित गर्भपतन गराएका थिए ।
अहिले कोभिड १९ महामारीका कारण परिवार नियोजनको विषय कमजोर हुँदा आगामी वर्ष यो दर अझै बढ्नसक्ने विज्ञहरुको चिन्ता छ ।
अडियो सुन्नुहोस् :
प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असोज २, २०७७
