पाल्पा । नेपालले अङग्रेजलाई पराजय गरेको उल्लासमा पाल्पामा आज भगवती जात्रा मनाइँदै छ ।
पाल्पामा हरेक वर्ष कृष्णजन्माष्टीको भोलिपल्ट भगवतीको रथयात्रा गरिने परम्परा छ । यो वर्ष कोरोना महामारीका कारण भव्य रथयात्रा भने नहुने भएको छ ।
नेपाल-अङ्ग्रेज युद्धको सम्झनास्वरुप हरेक वर्ष भाद्र कृष्ण नवमीका दिन पाल्पाको तानसेनमा निकालिने भगवती जात्रा यसवर्ष नित्य पूजाका रुपमा मात्र सीमित हुने भएको छ ।
पाल्पा जिल्लाकै सबैभन्दा ठूलो र महत्वपूणर् भगवती जात्रालाई पाल्पाको शानको रुपमा लिइन्छ । काठमाडौँको जात्राबाट प्रभावित उजिरसिंहले पाल्पामा भगवतीको रथयात्रा निकाल्न सुरु गरेको इतिहासमा उल्लेख छ ।
हरेक वर्ष भाद्र कृष्ण नवमीका दिन भगवती जात्रा धुमधामका साथ मनाइँदै आइएकोमा यस वर्ष कोरोनाका कारण मन्दिरभित्र मात्र पूजा हुने गुठी व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष राजेश्वर उदयले बताउनुभयो ।
यस वर्षको भगवती जात्रा २ सय ३ औँ जात्रा हो । अघिल्लो दिन साँझ ८ बजेसम्म जागाराम बस्ने र नवमीका दिन बिहान ११ः३० सम्म मात्र भक्तजनको लागि माता भगवतीको दर्शन गर्ने व्यवस्था मिलाइएको अध्यक्ष उदयले जानकारी दिनुभयो ।
भगवती जात्राको लागि श्रीकृष्ण जन्माष्टमीको दिन अर्थात् अघिल्लो दिन साँझबाट जागाराम बसी तानसेनको भगवती टोलमा रहेको श्री ७ रणउजेश्वरी भगवतीको मूर्ति रथमा राखेर दिउँसो बजार परिक्रमा गर्दै सिन्दुर जात्रा गर्ने प्रचलन थियो ।
मन्दिर आज ध्वजापताका बत्तीले सजाइएको छ । नियमित पूजा आजा चल्नेछ । पाल्पालीको आस्थाको रुपमा रहेको भगवती जात्राको पूजाआजाका लागि यसवर्ष भौतिक दुरी कायम गरी व्यवस्था मिलाउने र सुरक्षाको मापदण्ड पालना गर्नुपर्ने जनाएको छ ।
फाइल तस्विर । पाल्पाको भगवती जात्रा काठमाडौँको जात्रापछिको ठूलो जात्राको रुपमा मनाइन्छ । भाद्र कृष्ण नवमीका दिन दिउँसो करिब ३०/४० जनाका कुमाल समुदायका जवानले रथयात्रा गराउनुअघि बिहानै नवमीको सुर्योदय नहुँदै महिलाहरू ढकिया, थालमा बुट्टे रुमालले छोपेर देवी भगवतीको पूजा आराधनामा लागेका हुन्छन् ।
रथयात्रामा रथको दुबैतिर तेर्साइएको बलिया २ नोललाई काधँमा बोकेर जयजयकारको गुञ्जन ध्वनि र बन्दुकको बडाइको इशाराम रथलाई उठाउँदछन् ।
विस १८७१/७२ को नेपाल अङ्ग्रेज युद्धमा तत्कालिन तैनाथवाला कणर्ेल उजिरसिंह थापाले ब्रिटिस साम्राज्यवादको आक्रमणको युद्धमा जितगढीको किल्लामा विजयी प्राप्त गर्ने सुरुवात यही मन्दिरबाट गरेका थिए ।
यसैको विजय उल्लासको अवसरमा तानसेनमा १८७२ मा विशाल तिनतले प्यागोडा शैलीमा मन्दिर निर्माण गरी भगवतीको मूर्ति प्रतिस्थापन गरेर १८७७ देखि भगवतीको रथयात्रा निकाल्ने परम्परा थालिएको हो ।
यस जात्रालाई धार्मिक आस्थासँगै वीरताको सन्देश दिने राष्ट्रिय पर्वका रुपमा लिने गरिन्छ । पूजाआजा गरी भाकल अनुसार मन्दिरमा कुखुरा, हाँस, बोका, रागो बली दिने चलन पुरानो हो ।
मेला भर्नुअघि पाल्पा लगायत पश्चिम नेपालका स्याङ्गजा, गुल्मी, अर्घाखाची, पर्बत, रुपन्देही, कपिलबस्तु नवलपरासीबाट भक्तजन आउने गर्दथे ।
यहाँको भगवती मन्दिरमा पहिले नेपाली सेनाका प्रधान सेनापति समेत बेलाबेला आइ पूजा गर्ने र शाही कालमा राजपरिवारका सदस्य समेत आएर पूजा गर्ने गर्दथे ।
भगवती जात्राको एतिहासिक र विशेष महत्व रहेको भन्दै लुम्वनी प्रदेश सरकारले पाल्पामा आज एक दिन सार्वजनिक बिदाको घोषणा गरेको छ ।
प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ १५, २०७८
