काठमाडौँ । वायु प्रदूषणका कारण बालबालिकाको वृद्धि तथा अङ्ग विकासमा प्रतिकुल असर पार्नुका साथै महिलामा गर्भावस्थामा समस्या हुने, औसत आयु खस्कने गरेको एक अध्ययनले देखाएको छ ।
बालबालिकाको क्षेत्रमा कार्यरत सेभ द चिल्ड्रेनले युथ अलायन्स फर इन्भाइरनमेन्ट र कायापलट संस्थाहरूसँगको साझेदारीमा नेपालको वायु प्रदूषण अतिप्रभाविति जिल्लाहरुमध्ये काठमाण्डौं र सप्तरीमा यो अध्ययन गरेको थियो ।
उक्त अध्ययनको प्रतिवेदन सार्वजनिक गरिएको छ । ‘ब्रेदलेस फ्युचरः अनभेलिङ्ग द इम्प्याक्ट अफ एयर पल्युशन अन चिल्ड्रेन एण्ड विमिन इन काठमाण्डु एण्ड सप्तरी’ शीर्षकको उक्त अध्ययन प्रतिवेदनले बढ्दो वायु प्रदुषणले बालबालिकाको स्वास्थ्य, शिक्षा र मानसिक अवस्था लगायत उनीहरुको जीवनका विविध पक्षमा पार्ने असरका बारेमा औँल्याएको छ ।
महिला एवं कम प्रतिनिधित्व भएका समूहहरूको स्वास्थ्य, जीविकोपार्जन आदिमा पार्ने प्रणालीगत प्रभावमाथि पनि प्रतिवेदनले प्रकाश पारेको छ ।
अध्ययनअनुसार घरभित्र तथा घरबाहिरको वातावरणमा निम्न वायु गुणस्तरले दम, फोक्सो तथा श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्याहरु, खोकी, छाला रोग, बान्ता हुने तथा टाउको दुख्ने लगायत समस्या बढाएको छ ।
प्रतिवेदन सार्वजनिक कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै, सेभ द चिल्ड्रेनका पैरवी, अभियान, सञ्चार तथा मिडिया निर्देशक आयुष जोशीले बालबालिकाले वायु प्रदूषणका कारण विद्यालय बन्द हुँदा र बाहिर हिँड्डुल गर्न कठिनाइ हुँदा शिक्षाको अवसर गुम्न सक्ने र परिवारको जीविकोपार्जनमा असर पर्न सक्ने चिन्ता व्यक्त गरेको उल्लेख गर्नुभयो ।
‘वायु प्रदुषणलाई हामीले रेड कोडको रुपमा लिएका छाँै । किनभने यसले बालबालिका, महिला तथा न्यून-प्रतिनिधित्व भएका समूहहरूको जीवनलाई गम्भीर रूपमा असर गर्दछ ।’ जोशीले थप्नुभयो, ‘विशेषगरी बालिबालिकामाथिको सम्भावित खतरालाई नजरअन्दाज गर्ने यस्ता पूर्वाग्रह र मान्यतालाई सम्बोधन गर्न पैरवीका कार्य र अभियानहरु विकास गर्न आवश्यक छ ।’
कार्यक्रमका वक्ताहरूबीच वायु प्रदूषणसम्बन्धी नीतिगत व्यवस्था रहेको बारे मतैक्यता रहे पनि त्यस्ता नीति तर्जुमा र नीति कार्यान्वयनबीच उल्लेख्य अन्तर रहेकोमा जोड दिएका छन् ।
यसले त्यस्ता नीतिप्रतिको अपनत्व र कार्यान्वयन प्रतिवद्धतामा कमी रहेको सङ्केत गर्नेमा उनीहरूको जोड रहेको थियो । अझ, यस्ता नीतिबारे जनमानसस्तरमा सचेतना र सम्प्रेषणमा कमी देखिन गएकोले नागरिक समाज, सरोकारवाला सङ्घसङ्गठनहरूले सञ्चालन गर्ने पैरवी र अभियान कार्यक्रम फितलो हुन गएको पनि अध्ययनले देखाएको छ ।
प्रतिवेदनले बालबालिकाका समग्र हितको लागि मजबुत नीतिगत व्यवस्थाको आवश्यकता औँल्याएको छ, जसले नीतिहरुबारे जनस्तरमा सचेतना फैलाई बालबालिकाका विशिष्ट आवश्यकता एवं वायु प्रदूषणलगायत समग्र पर्यावरणीय समस्याहरुको सम्बोधन गर्दछ ।
प्रतिवेदनले वायु प्रदुषणबारे स्वस्थ व्यवहार प्रवर्धन गर्न समाजमा विद्यमान सामाजिक तथा व्यवहार परिवर्तनसम्बन्धी कारक तत्वहरूको सम्बोधन हुनेगरी कार्यहरू गर्नुपर्नेमा जोड दिएको छ ।
प्रकाशित मिति: आइतबार, वैशाख १६, २०८१
