नेपालगञ्ज । गर्भावस्थामा पुर्याउनुपर्ने होसियारी र आवश्यक खानपानका बारे गाउँघरमा खासै ध्यान दिने गरिएको थिएन । गर्भवति र नवजात शिशुको स्याहारसुसारमा मत्लब राख्ने चलन नभएको अवस्थामा बाँकेको राप्तिसोनारी गाउँपालिका ५ मा सफल आमा समूह गठन भयो ।
त्यसपछि भने सकारात्मक परिवर्तन देखिन थाल्यो भन्नुहुन्छ,समूहका अध्यक्ष सिर्जना बस्नेत । ‘आमा समूहले बच्चाहरूमा कुपोषण भएमा कसरी लिटो बनाएर खुवाउने भन्ने बारेमा पनि सिकाउने गरेको छ । बच्चा तथा आमाको स्याहारसुसार कसरी गर्ने भन्ने बारेमा पनि हामी छलफल गर्छौँ ।’ बस्नेतले भन्नुभयो । ‘आमा समूहमा एकजना बच्चामा कुपोषण भएको फेला पारेपछि हामीले लिटो बनाएर खुवाउने विधिका बारेमा सिकायौँ ।’
नियमित जाँच, स्वास्थ्य संस्थामा प्रसुति गराउने अनि पोषणयुक्त खाने कुराको बारेमा पनि आमा समूहहरूले हरेक महिना बैठक बसाएर छलफल चलाउँछन् । यति मात्रै होइन, गर्भवति आमा तथा नवजात शिशुलाई उठबसका उपायका बारेमा पनि सिकाउने गरिएको, मखमली आमा समूहका सदस्य मनकुमारी थारुले बताउनुभयो ।
राप्ति सोनारी गाउँपालिका ५ को विनौना स्वास्थ्यचौकीमा भेला भएका आमा समूहका सदस्य तथा स्वयंसेविकाहरु । घरको वरिपरि खाल्डाखुल्डी छ भने पुर्ने, मुसाले प्वाल बनाएको छ भने पुर्ने, सुकाएका कपडामा सर्प गएर बसेको हुनसक्ने भएकाले जाँच गरेर मात्र उठाउने बारेमा गर्भवति महिलालाई सिकाउने गरिएको उहाँको भनाइ छ । ‘सुत्नुभन्दा अगाडि पलङ वा खटिया तलमाथि कुनै किराकाँटी छ कि भनेर जाँच गर्ने बारेमा पनि हामी आमा समूहमा छलफल गर्छौँ ।’ अध्यक्ष थारुले सुनाउनुभयो ।
नरैनापुर र राप्तिसोनारी गाउँपालिकाका गरी १ सय ३२ आमा समूहले १५ हजारका दरले बिउ पूजिँ पाएका छन् । उक्त रकमबाट आवश्यक परेको बेलामा खर्च गर्ने गरिएको छ ।
राप्तिसोनारी गाउँपालिकामा ६५ आमा समूह गठन भएका छन् भने छिमिकी नरैनापुर गाउँपालिकामा यो सङ्ख्या ६७ छ । मातृ तथा नवजात शिशु मृत्युदर कम गर्न आफ्नो गाउँपालिकामा आमा समूहहरूले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको बताउनुहुन्छ, नरैनापुर गाउँपालिकाको स्वास्थ्य संयोजक महोमद मोहिन खान ।भावी सन्तानलाई राम्रो बनाउनका लागि आमा समूहबाट गाउँभरमै पहिलो परामर्श हुनेको गरेको भन्दै खानले त्यसपछि महिलाहरू स्वास्थ्यसंस्थामा आएपछि अन्य सेवाहरूका बारेमा गर्भवतिलाई स्वास्थ्यकर्मीहरूले परामर्श दिने उल्लेख गर्नुभयो । ‘खानपिनमा ध्यान दिने, भारी काम नगर्ने लगायतका बारेमा परामर्श दिइन्छ । यस सन्दर्भमा आमा समूहको भूमिका महत्वपूर्ण हुन्छ ।’ संयोजक खानले भन्नुभयो ।
नरैनापुर गाउँपालिकाका स्वास्थ्य संयोजक महोमद मोहिन खान ।नरैनापुर र राप्तिसोनारी गाउँपालिकाका गरी १ सय ३२ आमा समूहले १५ हजारका दरले बिउ पूजिँ पाएका छन् । उक्त रकमबाट आवश्यक परेको बेलामा खर्च गर्ने गरिएको छ ।
आमा तथा नवजात शिशुको उपचारमा सजिलो होस् भन्ने उद्देश्यले यो रकम दिइएको हो भन्नुहुन्छ, आईएनएफ बाँकेका क्लस्टर म्यानेजर श्याम विक ।
स्वास्थ्यस्वयंसेविकामार्फत मुलुकभरमा रहेका ५२ हजारभन्दा धेरै आमा समूहलाई बाँकेमा जस्तै प्रभावकारी रुपमा परिचालन गर्नसके मातृ तथा शिशु मृत्युदर कम गर्ने सरकारको लक्ष्य प्राप्त गर्न सहयोग पुग्ने देखिन्छ ।
‘चार वर्षको अवधिमा हामीले मातृ तथा नवजात शिशुको मृत्युदरलाई घटाउनका लागि माग र पूर्तिको क्षेत्रमा काम गरेका छौँ ।’ विकले थप्नुभयो, ‘गाउँपालिका वा स्थानीयस्तरमा रहेका स्वास्थ्यसंस्थाको मागका आधारमा उपकरण, भौतिक संरचना निर्माण र पुनर्निर्माणमा पनि हामीले सहयोग गरेका छौँ ।’
विनौनामा आयोजित कार्यक्रममा विचार राख्दै आईएनएफ बाँकेका क्लस्टर म्यानेजर श्याम विक । राष्ट्रिय स्वास्थ्य सर्वेक्षण २०१६ का अनुसार नेपालमा एक लाख गर्भवति हुँदा २ सय ५८ जना आमाको मृत्यु हुन्छ भने १ हजार बच्चा जन्मँदा एक वर्षमुनिका २० जना शिशुले ज्यान गुमाउँछन् ।
यो दुवै सङ्ख्या कम गर्न आमा समूहले खेल्न सक्ने भूमिका बारे परिवार कल्याण महाशाखाका निर्देशक डा भीमसिङ टिङकरीले भन्नुभयो, ‘आमा समूहलाई महिला स्वयंसेविकाले जुन जानकारी दिएको हुन्छ, त्यसलाई समुदायस्तरमा पुर्याउने काम आमा समूहको नै हो । नियमित गर्भजाँच, स्वास्थ्यसंस्थामा सुत्केरी गराउने, त्यसबापत पाउने सुविधाका बारेमा आमा समूहले नै समुदायमा जानकारी गराउने हो, त्यसैले आमा समूहलाई थप प्रभावकारी रूपमा परिचालन गर्ने बारेमा पनि हामी सोच्दैछौँ । ’
परिवार कल्याण महाशाखाका निर्देशक डा भीमसिङ टिङकरी । दिगो विकासका लक्ष्यलाई आधार मान्दै सन् २०३० सम्म आमाको प्रति एक लाखमा मातृ मृत्युदर ७० मा झार्ने लक्ष्य सरकारको छ । स्वास्थ्यस्वयंसेविकामार्फत मुलुकभरमा रहेका ५२ हजारभन्दा धेरै आमा समूहलाई बाँकेमा जस्तै प्रभावकारी रुपमा परिचालन गर्नसके मातृ तथा शिशु मृत्युदर कम गर्ने सरकारको लक्ष्य प्राप्त गर्न सहयोग पुग्ने देखिन्छ ।
अडियो सुन्नुहोस्ः
प्रकाशित मिति: मंगलबार, साउन २१, २०७६
