काठमाडौँ । चीनको वुहान राज्यमा देखिएको कोरोना भाइरस नेपाल भित्रिनसक्ने भएका कारण उच्च सतर्कता अपनाउनुपर्ने विज्ञहरूले सुझाव दिएका छन् । गत डिसेम्बर महिनामा देखिएको नयाँ प्रजातिको भाइरस अहिले विश्वका अन्य देशमा पनि देखिन थालेको छ ।
वुहान राज्यमा रुघाखोकी, ज्वरो र निमोनिया भएर अस्पताल आउने बिरामीको सङ्ख्या ४ सातायता बढ्दै गएको छ । संक्रमितको सङ्ख्या बढ्दै गएपछि विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन र चीनका स्वास्थ्य निकायले बिरामीबाट सङ्कलन गरिएको नमूना परिक्षण गर्दा नयाँ प्रजातिको भाइरस पत्ता लागेको हो ।
‘मर्स’ र ‘सार्स’ नामक भाइरसको मिश्रणको रूपमा रहेको कोरोना भाइरस मानिसबाट मानिसमा, जनावरबाट मानिसमा सर्न सक्ने भन्ने विषयमा विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको अध्ययनले पुष्टि गरेको छ ।
विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनका अनुसार विश्वमै पहिलोपटक चीनको उहानकै समुद्री खाद्य बजारमा यो भाइरस देखिएको हो । हालसम्म कोरोना भाइरसबाट संक्रमित भएर बिरामी हुनेहरूमा समुद्री खाद्य बजारमा काम गर्नेहरू धेरै छन् । तर, यो भाइरस मानिसबाट मानिसमै वा पशुबाट मानिसमा कसरी सरिरहेको छ ? यकिन हुन सकेको छैन ।
नेपालमा पनि कोरोना भाइरसको जोखिम उच्च रहेको चिकित्सकहरू बताउँछन् । भारतपछि नेपाल आउने पर्यटकको सूचीमा चीन दोस्रो स्थानमा छ ।
चीनबाट जापान, थाइल्याण्ड, ताइवान, दक्षिण कोरिया हुँदै पछिल्लो पटक संयुक्त राज्य अमेरिकामा पनि कोरोना भाइरस फेला परेको छ । अमेरिकाको वासिङटनडिसी राज्यमा एकजना पुरुषलाई रुघाखोकीले सताएपछि अस्पताल जाँदा कोरोना भाइरस रहेको पुष्टि भएको हो ।
सन् २०१८ मा मात्रै १ लाख ५३ हजार र सन् २०१९ मा १ लाख ६९ हजार चिनियाँ पर्यटक नेपाल आएका थिए । नेपालमा भ्रमण वर्ष मनाइरहँदा चिनियाँ पर्यटक आउने बढी सम्भावना पनि छ । जसले कोरोना भाइरसको जोखिम बढाएको छ ।
शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालका डा.अनुप वास्तोलाले चीनमा देखिएको कोरोना भाइरस चिनियाँ पर्यटक र नेपालबाट चीन गएका नेपाली नेपाल फर्कँदा भित्रिन सक्ने जोखिम रहेको बताउनुभयो ।
उहाँले पछिल्लो समय चीन मात्रै नभई अन्य मुलुकमा पनि देखिन थालेकाले अन्य मुलुकबाट आउने पर्यटकबाट पनि कोरोना भाइरस भित्रिन सक्ने जोखिम रहेको उल्लेख गर्नुभयो ।
विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन र चिनियाँ स्वास्थ्य निकायका अनुसार अहिलेसम्म नोवेल कोरोना भाइरसका कारण १७ जनाको मृत्यु भइसकेको छ भने प्रभावित हुनेको सङ्ख्या एक हजार ७ सयभन्दा बढी पुगेको हुनसक्ने विज्ञहरूको अनुमान छ । चीनमा मात्रै प्रभावित हुनेको सङ्ख्या ४ सय ४० जनामा पुष्टि नै भइसकेको छ । जसमा १७ जना स्वास्थ्यकर्मी पनि रहेका छन् ।
कोरोना भाइरसबाट जोगिनका लागि सबैभन्दा ठूलो सचेत हुनु नै रहेको डा. वास्तोलाको भनाइ छ । उहाँले सरसफाइमा विशेष ध्यान दिने, फोहोर कुरा छोएमा वा हात फोहोर भएपछि राम्रोसँग साबुन पानीले धुने, रुघाखोकी लागेमा चिकित्सकसँग परामर्श गराउनुपर्ने सुझाव दिनुभयो ।
चीनबाट जापान, थाइल्याण्ड, ताइवान, दक्षिण कोरिया हुँदै पछिल्लो पटक संयुक्त राज्य अमेरिकामा पनि कोरोना भाइरस फेला परेको छ । अमेरिकाको वासिङटनडिसी राज्यमा एकजना पुरुषलाई रुघाखोकीले सताएपछि अस्पताल जाँदा कोरोना भाइरस रहेको पुष्टि भएको हो ।
कोरोना भाइरसका कारण आत्ति हाल्नु पर्ने अवस्था नरहे पनि नेपाल सरकार भने सतर्क अवस्थामा रहेको दावी गर्छ । इपिडिमियोलोजी तथा सरुवा रोग नियन्त्रण महाशाखाका महानिर्देशक डा. विवेक कुमार लालले नेपाल सरकार कोरोना भाइरसका कारण जोखिममा रहे पनि आत्तिहाल्नुपर्ने अवस्था नरहेको बताउनुहुन्छ ।
उहाँले भन्नुभयो, ‘कोरोना भाइरसबाट जोगिनका लागि सरकार सतर्क अवस्थामा छ । त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा स्वास्थ्य जाँच केन्द्रको पनि स्थापना गरिएको छ ।’
डा.लालले विमानस्थलमा आउने पर्यटक र अन्य नेपाली नागरिकलाई उच्च निगरानीमा राखेको भन्दै शङ्का लागेको व्यक्तिलाई जाँच गर्ने गरिएको बताउनुभयो । उहाँले थप्नुभयो, ‘रुघाखोकी लागेको बिरामी भएको शङ्का लागेमा जाँच गरिन्छ र कारण पत्ता नलागे त्यहिबाट फिर्ता पनि गरिन्छ । जसले नेपालमा कोरोना भाइरस नभित्रियोस् ।’
संक्रमित बिरामीबाट संकलन गरिएका नमूनाको अध्ययनबाट चीनका वैज्ञानिकहरू यो निष्कर्षमा पुगेको बताइएको छ । कोरोना भाइरस पनि सार्स र मर्स फैलाउने भाइरस समूहकै भएको समेत सो अध्ययनले उल्लेख गरेको छ ।
कोरोना भाइरसबाट जोगिनका लागि सबैभन्दा ठूलो सचेत हुनु नै रहेको डा. वास्तोलाको भनाइ छ । उहाँले सरसफाइमा विशेष ध्यान दिने, फोहोर कुरा छोएमा वा हात फोहोर भएपछि राम्रोसँग साबुन पानीले धुने, रुघाखोकी लागेमा चिकित्सकसँग परामर्श गराउनुपर्ने सुझाव दिनुभयो ।
यसअघि सन् २००२ र २०१२ मा देखिएको ‘सार्स’ नामक भाइरसका कारण विश्वभर ८ हजार नागरिक प्रभावित भएकोमा ७ सय २५ जनाको मृत्यु भएको थियो ।
सर्पका कारण कोरोना भाइरस फैलिँदैः अध्ययन
चिनको वुहान राज्यमा महामारीको रूप लिन थालेको कोरोना भाइरसको मुख्य कारण सर्प रहेको हुन सक्ने एक अध्ययनले जनाएको छ ।
चाइनिज क्रेइट र चाइनिज कोब्रा जातका सर्पबाट यो रोगको संक्रमण सुरू भएको भाइरोलोजिस्ट (भाइरलको उपचार गर्ने चिकित्सक तथा वैज्ञानिक) र जर्नल इडिटरको समूहले गरेको अध्ययनमा उल्लेख गरिएको छ ।
संक्रमित बिरामीबाट संकलन गरिएका नमूनाको अध्ययनबाट चीनका वैज्ञानिकहरू यो निष्कर्षमा पुगेको बताइएको छ । कोरोना भाइरस पनि सार्स र मर्स फैलाउने भाइरस समूहकै भएको समेत सो अध्ययनले उल्लेख गरेको छ ।
मध्य तथा दक्षिणी चीन तथा दक्षिण एसियामा पाइने ताइवानी क्रेइट, चाइनिज क्रेइट चाइनिज कोब्रा एक विषालु प्रजातिको सर्प हो ।
कोरोना भाइरसको लक्षण ?
कोरोना भाइरसको संक्रमण हुँदा उच्च ज्वरो आउने, टाउको दुख्ने, श्वासप्रश्वासमा गाह्रो हुने जस्ता लक्षण देखिन सक्छन् । यसको लक्षण फ्लूसँग मिल्दोजुल्दो हुने भएकाले रुघाखोकी लागेका व्यक्तिबाट हामी सतर्क हुनु पर्छ । फोक्सोमा पानी जम्ने, मिर्गौलामा समस्या देखिने र वेवास्ता गरे मृत्यु समेत हुन सक्छ ।
जोगिने उपायः
यसको बारेमा धेरै कुरा पत्ता लाग्न बाँकी नै छ । तर पनि प्रत्येक व्यक्ति सजक हुन आवश्यक त छ नै। यसमा म के भन्छु भने यो रोग कुन जनावरबाट सर्छ, अहिलेसम्म पत्ता नलागेका कारण कुनै पनि व्यक्ति धेरै जनावरहरु भएको ठाउँमा नजानु नै उपयुक्त हुन्छ ।
– हात धुने
– जथाभावी हात नमिलाउने
– जे पायो त्यही नछुने
– जथाभावी छोएका हात आँखा, मुखमा नलाने
– रुघा, खोकी लागेका व्यक्तिको नजिक नजाने
प्रकाशित मिति: बिहीबार, माघ ९, २०७६
